We keken neer op de Turk die hier het werk verrichtte waar wij ons te goed voor voelden. Ons kantoor stond blauw van de sigarettenrook en wie daarover klaagde, werd neergezet als zanikpot. Ik had ooit een hoofdredacteur die een verslaggever letterlijk een schop onder zijn kont gaf en daarmee wegkwam. Was je homo of vrouw, dan moest je je schrap zetten; de grappen konden vilein zijn. Represailles volgden zelden.
Ik zeg niet dat dit veertig jaar terug heel gewoon was, maar de grens tot het toelaatbare lag een stuk verder weg. Is er ten opzichte van toen veel veranderd? Ja en nee. De aandacht is veel groter, de oppositie sterker en de gevolgen voor daders wegen aanmerkelijk zwaarder. Maar wangedrag op de werkvloer is nog lang niet uitgebannen.
Kleine generaal
De schandalen rondom bekende Nederlanders plaveiden het pad voor de vertrouwenspersoon. Sinds het TVOH-schandaal en sinds Marc Overmars foto’s maakte van zijn kleine generaal, maakt die overuren. Daarvoor bestond deze persoon ook, maar dat was een medewerker die dit als nevenfunctie had en daar nauwelijks tijd aan hoefde te besteden. Het was alsof mensen de drempel te hoog achtten om hun grieven aan een collega toe te vertrouwen, ook al had die toen ook al een beroepsgeheim. Hoe anders is dat nu?
Bedrijven zijn volgens de Arbowet verplicht om hun werknemers te beschermen tegen psychosociale arbeidsbelasting. Daaronder vallen agressie en geweld, seksuele intimidatie, pesten, discriminatie en werkdruk. Zij moeten hiervoor beleid opstellen en uitvoeren. Het aanstellen van een vertrouwens- persoon behoort daartoe. Die persoon behandelt klachten, maar is net zo druk om het kaf van het koren te scheiden. Want de vraag is: wat is nu wel psychosociale arbeidsbelasting en wat niet? Waar ligt de grens? Die grens blijkt in veel gevallen vaag te zijn.
Statistieken
Feit is dat niet de hacker, de dief en de oplichter de grootste bedreiging vormen voor ons MKB, maar de hork (m/v) die zichzelf alles denkt te kunnen permitteren. Laten we hem voor het gemak ‘hij’ noemen. Hij maakt zich schuldig aan grensoverschrijdend gedrag. En nee, dat gebeurt niet alleen bij Talpa of Ajax, want de statistieken vertellen mij dat een of meerdere van deze horken ook bij jou in het bedrijf rondlopen. Hij bevindt zich in alle lagen - van directie tot schoonmaker - en is een grote bedreiging voor jouw bedrijf. Als ondernemer doe je er goed aan je van zulke mensen te ontdoen, want zij berokkenen meer schade dan je misschien vermoedt.
Corporate jungle
Wie denkt dat het bedrijfsleven professionaliteit en fatsoen hoog in het vaandel heeft staan, komt niet zelden van een koude kermis thuis. Achter de gladgestreken maatkostuums, het witte uniform en de met modder of olie besmeurde overalls schuilt een duistere realiteit. Grensoverschrijdend gedrag is in de corporate jungle een wapen, maar nog meer een destructieve praktijk die de werkomgeving vergiftigt en het fundament onder elk bedrijf broos kan maken.
Sommige vormen van wangedrag zijn niet direct aan de oppervlakte zichtbaar. Zoals manipulatie, een bedenkelijk instrument dat onverminderd populair is in het bedrijfsleven. De manipulator is als een marionettenspeler die achter de schermen aan touwtjes trekt om anderen te laten dansen naar zijn pijpen. Dit ondermijnt niet alleen het vertrouwen binnen een organisatie, maar het brengt ook de integriteit van het bedrijf zelf in gevaar. De bedrijfswereld draait anno 2023 om transparantie, eerlijkheid en integriteit. Wanneer manipulatie de norm wordt, verliest een bedrijf niet alleen het vertrouwen van werknemers, maar ook van klanten, leveranciers en partners.
Kwaadaardige praktijk
Van intimidatie is het bedrijfsleven ook nog altijd niet verschoond. Ik vind dit een kwaadaardige praktijk waarbij collega's onderdrukt en gecontroleerd worden om angst in te boezemen. Dit kan variëren van subtiele vormen van emotionele manipulatie tot openlijke bedreigingen en agressie. Intimidatie creëert een cultuur van onderwerping, wat de productiviteit en het welzijn van werknemers drastisch beïnvloedt. Medewerkers die dagelijks worden blootgesteld aan intimidatie, hebben last van stress en ervaren uiteindelijk gezondheidsproblemen. Het eist niet alleen een menselijke tol, maar heeft ook ernstige gevolgen voor de bedrijfsprestaties. Immers, een bedrijf waarin werknemers voortdurend bang zijn voor represailles, zal nooit het beste uit zijn personeel halen.
Onschuldig vermaak
Onder de vlag van intimidatie horen ook de grappen die over de rug van collega’s worden gemaakt. Ze worden door de ‘daders’ vaak afgedaan als onschuldig vermaak, maar niets staat verder van de waarheid af. Zeker als het gaat om grappen die zijn gebaseerd op vooroordelen, stereotypen en kwetsbare groepen. Ze leiden tot een bedrijfscultuur waarin discriminatie en uitsluiting worden genormaliseerd. En dat leidt tot een hoog verloop van personeel. Immers, het is moeilijk om te gedijen in een omgeving waar je voortdurend het doelwit bent van denigrerende opmerkingen en pesterijen.
Streng management
Schelden is ook een vorm van intimidatie. Managers die krachttermen gebruiken, vergoelijken hun gedrag onder het mom van 'streng management' of 'een krachtige aanpak'. Werd dat vroeger geaccepteerd? Laten we zeggen dat het vaker gedoogd werd. Nu beschouwen we schelden als een uiting van machteloosheid en incompetentie en als een zwaktebod dat aantoont dat hij niet in staat is om op een volwassen en respectvolle manier met conflicten om te gaan.
Wat niet wegneemt dat het nog te vaak voorkomt. Het negatieve effect daarvan gaat verder dan de directe emotionele schade. Het creëert een sfeer waarin werknemers bang zijn om hun stem te laten horen, ideeën te delen en zichzelf te uiten. Het verstikt creativiteit en innovatie, wat juist zo cruciaal is voor succes. Als werknemers worden ontmoedigd om bij te dragen en hun potentieel te benutten, zal dit op lange termijn de groei en het concurrentievermogen schaden.
Seksueel wangedrag
Wat is erger? Zeg het maar. Feit is dat seksueel wangedrag sinds de MeToo-beweging overal aan de kaak wordt gesteld. In mijn ogen is dit de meest verwoestende vorm van misbruik binnen organisaties. Seksueel wangedrag is niet alleen een flagrante schending van de rechten van werknemers, het is ook een ernstige bedreiging voor het bedrijf zelf. Het creëert een werkomgeving waarin werknemers hun toevlucht moeten nemen tot zelfcensuur uit angst voor represailles. Dit remt de communicatie en de samenwerking en we weten allemaal dat het succes van een bedrijf afhangt van het collectieve talent en de inzet van medewerkers.
Wanneer seksueel wangedrag wordt getolereerd of genegeerd, ontstaat er een cultuur van straffeloosheid die de deur opent naar nog meer wangedrag. Gelukkig blijft dit gedrag vandaag de dag niet meer onbestraft. Vroeg of laat leidt dit tot juridische stappen, reputatieschade en financiële verliezen.
Financieel onafhankelijk
Maar wat nou als de ondernemer/directeur de hork is? De meesten betalen vroeg of laat de prijs voor hun gedrag, maar geloof het of niet, sommigen worden succesvol (wat je succesvol noemt) en financieel onafhankelijk. De voorbeelden zijn talrijk. De nieuwe eigenaar van wat toen nog Twitter heette die duizenden medewerkers met één druk op de toets via een mailtje ontslaat. Een ondernemer en latere president die vindt dat je vrouwen in het kruis moet grijpen. Om er maar een paar te noemen.
Maar rijk en succesvol, het zijn en blijven nare mensen. Zoals mijn vader altijd zei, ook zij zullen op een dag sterven, maar vaak sterven zij alleen.
