Het klinkt misschien gek, maar 80 procent van mijn astronautenopleiding besteedde ik niet aan het leren vliegen in een ruimteschip, maar aan behoud en herstel van veilige werkomstandigheden. In de ruimte, maar ook in de lucht en op zee, moet je je eigen boontjes kunnen doppen. De brandweer komt je daar niet even redden. Minder ernstige problemen lossen collega’s ‘op de grond’ vaak op voordat de bemanning überhaupt in de gaten heeft dat er iets mis is.
Net als astronauten leren collega’s in controle- centra over de hele wereld, door middel van simulaties in parallelle controlecentra, omgaan met crisissituaties. Het zijn niet de astronauten, maar de mission en flight directors op de grond die beslissen wat er gebeurt in het ISS, tenzij de communicatie is uitgevallen. Dan sta je er daarboven helemaal alleen voor.
Lang voordat je in het ruimtestation bent, ken je je rol als de nood aan de man is. Talloze drills bereiden ons voor. Hoe maak je het reddingsschip klaar voor evacuatie? Hoe speur je naar de brandhaard? Hoe vind je via computers de kortsluiting? Hoe communiceer je met de grond? Dat laatste valt trouwens nog niet mee met een zuurstofmasker op.
Onze veiligheid in de ruimte gaat verder dan het oplossen van noodsituaties. Je kunt je voorstellen wat er gebeurt als hackers het ISS zouden binnendringen. Verbindingen zijn extreem goed beveiligd en zomaar een mailtje over en weer is er niet bij. We moeten medische hulp kunnen bieden aan elkaar, want ook een ambulance komt niet even langs. Psychische veiligheid is extreem belangrijk, stel je voor dat iemand flipt. Astronauten hebben om de week contact met een psychiater om een mug geen olifant te laten worden. Sociale veiligheid tussen collega’s is daarentegen zelden een issue, want bemanningen trainen jarenlang samen en als het niet klikt - of als het juist te goed zou klikken -, dan wordt een bemanning uit voorzorg uit elkaar gehaald. Want ook daar geldt: safety first.
André Kuipers (1958) is arts, astronaut en spreker. Hij is de eerste Nederlander met twee ruimtemissies op zijn naam. In totaal bracht André 204 dagen door in het internationale ruimtestation ISS. Als ‘ambassadeur van de aarde’ inspireert hij jong en oud voor technologie en innovatie, wetenschap en duurzaamheid.
